Allerzielen

Tijdens een verlate vakantie, een paar weken geleden, bezochten we op een Grieks eiland ook een paar begraafplaatsen. Indrukwekkende en ook bijzonder kleurrijke plaatsen dankzij grote hoeveelheden plastic bloemen. Veel graven hadden in de grafsteen een vitrinekastje, waarin foto’s, iconen en dingetjes die met de overledene te maken hebben, waren uitgestald.
Afgaande op de uitbundigheid van de dodenakkers is het taboe op de dood daar beduidend minder groot dan in Nederland. Hier is dat nog altijd enorm. Althans, volgens een onderzoek in opdracht van de KRO: twee op de drie Nederlanders bezoeken nooit het graf van een dierbare en vier van de vijf mensen hebben hun uitvaartwensen niet vastgelegd.
Het onderzoek was verricht voor het nieuwe tv-programma ‘Ode aan de doden’ dat vanavond wordt uitgezonden ter gelegenheid van Allerzielen. De traditionele katholieke allerzielenvieringen op 2 november leken geruime tijd een archaïsch verschijnsel te worden. Maar er is een kentering.

Om te beginnen is ook in de Rooms-Katholieke Kerk de traditie van de zegening van de graven op 2 november nog lang niet verdwenen. Hier en daar is zoiets als een doorstart gemaakt. Zo bezochten vanmiddag honderden gelovigen in Leeuwarden de grafzegening onder leiding van de vertrekkende pastoor Peter Bosma op het katholieke Vitushof in Leeuwarden.
Maar Allerzielen wordt ook buiten de parochiekerken opgepakt. Het programma ‘Ode aan de doden’ is daarvan een voorbeeld. En ook Allerzielen Alom, gisteren voor het eerst in Friesland gevierd op de Huizumer begraafplaats. Een allerzielenviering voor iedereen, een initiatief van de Amsterdamse kunstenaar Ida van der Lee.
Ondanks de wind en de regen - echt allerzielenweer - kwamen daar tientallen mensen op af. Taboe of niet, er is een groeiende groep mensen die bewust wil rouwen, ook met anderen. Allerzielen Alom ging overigens verder dan rouwen: deelnemers vierden ook het leven van de dierbaren die hen ontvielen - inclusief een goed glas wijn bij het graf.

Veel mensen weten het volgens het KRO-onderzoek nog niet, maar rouwen mag weer. In haar een jaar geleden verschenen boekje ‘Herinnering aan alle zielen’ beschrijft Berber Bijma de ,,rituele explosie’’ in met name de laatste tien jaar. Zo kon vorig jaar eindelijk getreurd worden bij een monument op Tenerife, dertig jaar na de vliegramp.
Erkend leed is beter te verwerken, is het nieuwe inzicht. Maar dat kun je niemand opdringen. Juist bij verlies, en dat kan breder zijn dan de dood (echtscheiding, ontslag), zullen veel mensen zich er pas mee bezighouden, als het feit daar is. Het grote verschil met dertig jaar geleden is dat nu veel meer deskundigen als bijvoorbeeld ritueelbegeleiders zullen klaarstaan.