Vleespotten

Het is een mooi, bijbels spreekwoord: de vleespotten van Egypte. Niet iedereen schijnt dat meer te begrijpen en het gelijknamige boek van Marnix Gijsen is na bijna zestig jaar inmiddels bedekt met een flinke laag stof.
De uitdrukking komt uit het boek Exodus, waarin verhaald wordt van de lange woestijntocht die het volk Israël maakte nadat het de slavernij van Egypte achter zich had gelaten. Het aanvankelijk dankbare volk begon al na een week of wat te murmureren.

De mensen kregen honger en beklaagden zich bij Mozes en diens broer Aäron over God. Die had hen maar in Egypte moeten laten sterven. ,,Daar waren de vleespotten tenminste gevuld en hadden we volop brood te eten.’’
De uitdrukking ‘verlangen naar de vleespotten van Egypte’ betekent zoiets als terugverlangen naar die goeie, ouwe tijd. Een tijd die indertijd helemaal niet als zo geweldig werd beleefd, maar de narigheid van toen is men vergeten.

Ik zit dezer dagen wat verbaasd te kijken naar degenen die zo veel mogelijk het nieuws in Egypte proberen mee te pakken, omdat daar iets aan de gang is dat even historisch als mooi is. Ik zit intussen steeds met dit spreekwoord in mijn hoofd.
Wie een beetje de moderne geschiedenis kent, weet dat ook een door het volk afgedwongen omwenteling lang niet altijd iets goeds brengt. Velen waren in vervoering toen de sjah begin 1979 een lange vakantie nam (lees: op de vlucht sloeg). De rest is geschiedenis.

De Israëlieten in Exodus murmureerden niet omdat ze zo’n lastig volk vormden, maar omdat ze net gewone mensen waren. Dat verlangen naar toen is ook van alle tijden. Er zijn nog steeds Russen die terugverlangen naar hoe het ooit was.
In Egypte komt daar nog eens de zorg bij van de christelijke minderheid dat het moslimfundamentalisme de kop zal opsteken. De status quo was redelijk goed - dat is trouwens ook de opvatting die in buurland Israël leeft. Maar hoe is de situatie straks?

Die zorg over geloofsvervolging was er ook onder Iraakse christenen, nadat Sadam zich had verscholen. En die zorg bleek niet onterecht. Het land staat op nummer 8 in de Top 10 van de Ranglijst Christenvervolging van Open Doors.
Wat als in Egypte het vertrek van Mubarak niet direct brengt wat de mensen er van hopen en er een vacuüm ontstaat, waarop door extreme elementen wordt ingespeeld? Dan groeit ook onder christenen een verlangen naar de vleespotten. En terecht.

Hellend vlak

Vandaag heb ik het Nederlands Dagblad weer met grote interesse gelezen. Pagina 2 inspireerde mij tot het schrijven van dit stukje over de vrijgemaakt-gereformeerden, en toen had ik nog niet eens het interview met PVV’er Hernandez gezien, die ook vrijgemaakt blijkt te zijn.
Hernandez is een nieuwe vrijgemaakte, maar het gaat me om de andere ‘nieuwe’ vrijgemaakten. Degenen die zich hebben afgescheiden van de andere vrijgemaakten, omdat die de Waarheid verkwanselen. Omdat ze de ‘synodalen’ op het hellend vlak achterna gaan.

Op pagina 2 staat een stukje over het clubje ex-vrijgemaakten, die samen met de hersteld-vrijgemaakten deze website hebben opgezet. Het is een klein stukje, en eigenlijk alleen maar te volgen voor gevorderden in het gereformeerdendom.
De bewuste vrijgemaakten zullen zich geen ex-vrijgemaakt noemen. Zoals dat ‘hersteld’ ook alleen maar bedoeld is om misverstanden te vermijden. De nieuwe vrijgemaakten vinden, net als de andere vrijgemaakten, dat ze de enige juiste voortzetting zijn van de Gereformeerde Kerken.

Berichtgeving over die afgescheidenen raken bij mij een gevoelige snaar. Aan de ene kant irriteren ze me. Dit is nou precies wat ze bijvoorbeeld in de PKN bedoelen met het trauma van de ‘repeterende breuk’ als ze besluiten om een ketterse dominee niet aan te pakken.
Maar ik weet ook dat het me raakt, omdat ze een punt hebben. De Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) zíjn veranderd. Degenen die zich hebben losgemaakt van de rest, gaan min of meer in het oude spoor voort dat na de Vrijmaking van 1944 werd ingezet.

Er wordt onder de ‘gewone’ vrijgemaakten wel eens meesmuilend gedaan over die ‘nieuwe’ vrijgemaakten, maar daar is geen reden toe. De afgescheidenen houden de anderen een spiegel voor: ooit waren wij met z’n allen ook min of meer zo.
De vrijgemaakten zijn in razend tempo ingrijpend veranderd, ik schreef er hier al eens over. In dat verband wordt graag de term ‘voortschrijdend inzicht’ gebruikt, maar ik heb ernstige twijfels of daar wel sprake van is.

Neem het artikeltje dat vandaag in het ND boven dat over de ‘nieuwe’ vrijgemaakten staat: ‘Bind in bij de verdediging kinderdoop’. Het gaat over een artikel van predikant Jan-Willem Roosenbrand, dat ik gisteren met enige verbazing in De Reformatie las.
,,Het verdedigingen van de kinderdoop werkt niet meer in deze tijd’’, vat het ND zijn artikel samen. Veel ouders, zegt hij, voelen vervreemding bij de polemische toon die in het gereformeerde doopformulier richting andersdenkende christenen aangeslagen wordt.

Als je, nog niet zo lang geleden, die vervreemding als predikant of ouderling constateerde, was dat reden voor een stevig gesprek. De hele gereformeerde verbondsopvatting is immers op de kinderdoop gestoeld. En dat verbond wordt blijkbaar niet goed meer gezien.
Dit is een kleine illustratie - er vallen nog veel meer voorbeelden te geven - van het feit dat de huidige inzichten in mijn ogen niet zo zeer voortschrijdend zijn, maar veel meer illustreren dat er steeds minder kennis is van de eigen leer. En dat er van alles overboord gaat.

Het gevolg is dat steeds meer kerkleden zich niet thuis voelen in hun vrijgemaakte kerk. Ze zullen niet opstappen, maar voelen zich wel ontheemd. Dat geldt bijvoorbeeld voor mijn ouders, die sinds enige jaren kerken in een vrijgemaakte kerk in een vinex-wijk.
Laatst, zo vertelde mijn vader, moest in een ochtenddienst een nieuw lied geoefend worden. Dat duurde wat langer en dus besloot de dominee dat gezien de tijd het voorlezen van de Tien Geboden dit keer maar verviel. Lijkt me ook geen voortschrijdend inzicht.


Of die keer dat ze in diezelfde vinex-kerk het evangelische lied ‘Heer wees welkom’ zongen. Mijn ouders waren verbijsterd. ,,Wij nodigen God niet uit, Hij nodigt óns uit. Wat een hovaardij’’, foeterde mijn vader later. Zo’n lied voortschrijdend inzicht? Ammehoela!
Veel van wat verandert in de vrijgemaakte kerk gebeurt omdat ‘we’ dat mooi vinden. En omdat we de jongeren bij de kerk willen houden. En omdat er eigenlijk weinig tegen is. Is wellicht allemaal best, maar beweer niet dat het allemaal zo goed doordacht is.

Het hellend vlak van de ‘synodalen’ was altijd een schrikbeeld voor de vrijgemaakten en dat heeft tientallen jaren probaat gewerkt. Overigens, wees gerust, ik geloof niet dat de vrijgemaakten nu op het hellend vlak zitten - ze zijn in een vrije val terechtgekomen.

Kerkbalans

Gelukkig, andere collega’s hebben het ook. Je zoekt in het archief naar een onderwerp en je komt een artikel tegen waar jouw naam bij staat vermeld als auteur, maar je hebt werkelijk geen idee meer dat je het hebt gemaakt.
Het overkomt me steeds vaker. Zoals ik ook steeds vaker dingen niet meer scherp boven water kan krijgen. Zo herinner ik me dat er een Amerikaanse schrijver was - maar wie was het? - die tijdens een interview gevraagd werd naar een boek dat hij had geschreven, maar dat hij volledig was vergeten. Met zo’n verhaal troost ik me weer.

Vandaag had ik een soortgelijke ervaring. Met een collega sprak ik over de start van Kerkbalans, de jaarlijkse financiële actie van een aantal kerken, die donderdag met een persconferentie van start gaat. Ik vertelde hem over de gemiddelde hoogte van de bedragen die kerkleden geven.
Voor de katholieken zit de bijdrage van de katholieken die geven op ruim €30 en van de leden van de Protestantse Kerk in Nederland die geven op zo’n €220 gemiddeld. Ik heb de jongste cijfers nog niet gezien, maar het beeld zal dit keer niet heel erg anders zijn.
En ik vertelde mijn collega dat er kerken zijn waarvan de leden beduidend meer geven. Dat evangelischen het bijbelse gegeven van tienden vaak letterlijk nemen: een tiende van het netto salaris gaat naar de kerk.

Ik zette mij naar aanleiding van Kerkbalans aan het schrijven van een weblogje - dat werd immers weer hoog tijd - en terwijl ik al een paar regels ver was, begon er ergens in mijn achterhoofd te schemeren dat ik wel eens eerder zoiets op deze plaats geschreven heb. Het kostte mij enige moeite om de bewuste bijdrage weer boven water te krijgen maar het ging om dit stukje. En ja - inderdaad! - blijkbaar ook dit stukje.
Dat is iets wat je ook krijgt bij het ouder worden: sommige zaken komen geregeld voorbij. Maar ook dat vergeet je vaak weer en de gemiddelde krantenlezer doet dat al helemaal.
Hoe zij Prediker het ook al weer zo mooi? (Ook dit zoek ik zekerheidshalve maar op.) ‘Er is niets nieuws onder de zon. Wanneer men van iets zegt: ‘Kijk, iets nieuws’, dan is het altijd iets dat er sinds lang vervlogen tijden is geweest.’
Goeie tekst, ook voor journalisten.