Kerk en Israël

In de Utrechtse Domwerk werd zaterdag een drukbezochte wake voor Gaza gehouden, georganiseerd door United Civilians for Peace. Doel was solidariteit te betonen met Palestijnse en Israëlische slachtoffers.
Niet onverwacht kreeg de Israëlische regering de meeste kritiek. Dominee Henry Veldhuis, synodelid van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), kritiseerde ook de kerken. Hij vindt dat zij krachtig de schending van mensenrechten moeten veroordelen, in plaats van de veilige middenweg te bewandelen.

Veldhuis is ook kritisch over zijn eigen kerk. Die worstelt al jaren met het conflict in Palestina. De kerk heeft in de grondslag vastgelegd dat zij zich ‘onopgeefbaar verbonden’ voelt met Israël, het oude verbondsvolk, Gods oogappel. Daarnaast voelt de PKN een ‘dubbele solidariteit’ met Jood en Palestijn. Dat is een onmogelijke spagaat, klinkt het ook in eigen kring.
Israël is niet alleen voor de PKN een lastig onderwerp. Over de hele kerkelijke breedte wordt geworsteld met de Joodse staat. Daarbij zijn de ingenomen stellingen nogal verschillend. Aan de ene kant van het spectrum bevinden zich de kerken die nog altijd de zogenaamde vervangingsleer aanhangen: de kerk is in Gods eeuwige plan op de plaats van het Joodse volk gekomen. Israël zou een staat als alle anderen zijn. Maar die opvatting ligt onder vuur. Zo gaan in vrijgemaakt-gereformeerde kring juist nu stemmen op dat die vervangingstheologie een ,,ernstige misvatting’’ is. Aan de andere kant zitten de vooral evangelische groepen die geloven dat de staat Israël een sleutelrol vervult in de door God geleide wereldgeschiedenis.

In bijbelse profetieën leest deze laatste categorie dat alle Joden uiteindelijk naar Israël zullen terugkeren en dat het land in de eindtijd in het centrum van een wereldwijd conflict belandt. Dan zal Jezus op de Olijfberg terugkeren. Een bekende exponent van deze opvatting is de organisatie Christenen voor Israël, die enthousiast de terugkeer van Joden naar het Beloofde Land steunt, net als de bouw van nieuwe nederzettingen. De organisatie hield vrijdag met aanverwante organisaties een betoging in Den Haag. Een van de christenen voor Israël wijst er in het Reformatorisch Dagblad op dat er zo weinig Joodse slachtoffers zijn gevallen. Zijn verklaring: ,,God Zelf strijdt voor zijn volk.’’
Ook is er in die kring de overtuiging dat Joden en Arabieren zich nooit zullen verzoenen. Staat er niet in de bijbel dat de twee zonen van Abraham, Isaäk (stamvader van de Joden) en Ismaël (stamvader van de Arabieren) eeuwig strijd zullen leveren? Wat er nu tussen Israël en Palestijnen gebeurt, is alleen maar een bevestiging van deze opvatting. Het zal tussen de twee nooit wat worden. Ruim zestig jaar na de oprichting van Israël lijkt dit de meest realistische benadering.