Redacteur geestelijk leven van de Leeuwarder Courant

.

donderdag 30 april 2009

Rampenplan

In de rand van het nieuws dat sinds het middaguur de media beheerst, kwam voorbij dat de Grote Kerk in Drachten open was voor mensen die even een veilig heenkomen zochten in een wereld die gek geworden was. Om een kaarsje te branden, om even stil te zijn, om op papier of in een gesprek gevoelens te verwoorden.
Morgenavond is er een rouw- of gedachtenisdienst om stil te staan bij het leed dat rond tien voor twaalf op deze koninginnedag al het andere in Apeldoorn en de rest van het land overschaduwt. En zo hoort het ook. Op zulke ogenblikken - ook wel de scharniermomenten van het leven genoemd - moeten de kerk simpelweg aanwezig zijn.

Onlangs bleek uit onderzoek van het Nederlands Dagblad dat steeds meer kerken een rol hebben gekregen in de gemeentelijke rampenplannen. En terecht. Lang is de rol die de kerken hebben bij opvang en nazorg in zulke plannen genegeerd. Terwijl bij uiteenlopende rampen bleek dat kerken wel degelijk een rol van betekenis hebben.
Na de Bijlmerramp in 1992, de eerste echt grote ramp in de recente geschiedenis van ons land, waren kerken tot in lengte van jaren betrokken bij de nazorg van betrokkenen. Toch leerden veel overheden daaruit geen les. De kerken leverden een wezenlijke bijdrage na de vuurwerkramp in Enschede in 2000 en de cafébrand in Volendam in 2001, maar nog altijd was hun rol vaak niet vastgelegd.

Nu is dat veranderd. Maar het legt wel een verantwoordelijkheid bij de kerken. Als het moment zich voor doet, moet er snel worden gehandeld. Predikant Rob Visser van de Grote Kerk in Apeldoorn is een goed voorbeeld hoe snel er gereageerd kan worden. Kerken moeten ook hun eigen rampenplan op orde hebben.

maandag 27 april 2009

Leeuwarder bisdom

In Leeuwarden is vanaf morgen een prachtige expositie te zien, ‘In het verborgene’, over de eeuwen waarin katholieken zich slechts met staties (schuilkerken) moesten redden.
Aanleiding is het feit dat vier eeuwen geleden katholiek leven in Leeuwarden een herstart maakte, omdat zich weer een priester in de stad vestigde. Over deze expositie valt in de krant vandaag van alles te lezen.

De parochie in Leeuwarden herdenkt ook dat 450 jaar geleden het Leeuwarder bisdom werd gesticht. Is die schuilkerkperiode al onbekend, het feit dat er een Friese bisschop was, is helemaal weggestopt. De Friezen hebben ook hun best gedaan om dat feit zo spoedig mogelijk te vergeten.
Maar toch is het gebeurd. Met klokgelui, donderende kanonnen, wapperende vaandels. De burgers van Leeuwarden konden zich op 1 februari 1570 vergapen aan een lange processie van lage en hoge geestelijken, wereldse hoge heren én de nieuwe bisschop van Friesland: Cuneris Petri met witte mijter en zilveren kromstaf.

Het was al de tweede bisschop die de Friezen opgedrongen kregen. De eerste hadden ze nog kunnen weren; de man durfde het niet aan te komen. Maar dit keer had Alva, bevelhebber van de Spaanse bezettingsmacht (zie illustratie), een commissaris gestuurd die een oogje in het zeil hield. En dus haalden ook de gilden en de schutterij alles uit de kast.
Dit hoogtepunt van de katholieke kerk in Friesland luidde tegelijk het einde in van het zeer 'rijke Roomsche leven' alhier. De katholieke kerk in Friesland heeft het voor een groot deel aan zichzelf te wijten dat de provincie een van de meest protestantse gewesten is geworden, zo schreef eens kardinaal Jan de Jong, afkomstig van Ameland.

In de vroege Middeleeuwen tel de Friesland tientallen zeer welvarende kloosters. In de loop der tijd maakte het heilig vuur in veel abdijen, ver van de bisschop in Utrecht verwijderd, plaats voor liederlijk en onzedelijk gedrag. De losbandigheid konden veel gewone Friezen nog wel door de vingers zien, maar wat stak was het grote grondbezit: ze hadden een derde van het land in handen.
Toen 'ketterse' ideeën - gereformeerd en doopsgezind - de kop op staken, was de maat vol. Pauselijke inquisiteurs kwamen langs, maar werden niet echt warm onthaald door de vrijheidsminnende Friezen. Om de lijnen kort te maken, werd Friesland in 1559 bij pauselijke bul tot bisdom gemaakt. Ook dat maakte weinig indruk, dus greep Alva zelf in. En zo kwam er een bisschop in Leeuwarden. Maar, het was te laat.

In 1576 kozen de Staten-Generaal voor het Noorden een Oranjegezinde stadhouder, twee jaar later werd de bisschop aan de kant en gevangen gezet en in 1580 werd Willem van Oranje zelf stadhouder van Friesland. Op 31 maart viel het doek: de katholieke godsdienst, openbaar of heimelijk, werd verboden. De kloosters werden verkocht of gesloopt en dat laatste werd met veel enthousiasme gedaan. Helaas, zeggen we nu.

woensdag 22 april 2009

Lego Evangelie


Het is jammer: weet je een adres op internet met echt leuke plaatjes op het vlak van geestelijk leven, dan lees je dat het absoluut verboden is om ze in bijvoorbeeld een weblog te gebruiken. Jammer, maar ik mag hier natuurlijk wel op de betreffende website wijzen: http://www.thebricktestament.com/.
U moet daar echt eens een kijkje nemen. Op die site worden tientallen bijbelverhalen verteld met Lego. Je moet er van houden, maar ik vind het geweldig. En wat opvalt is het feit dat de beeldverhalen, want dat zijn het, de tekst van de bewuste verhalen uit de bijbel echt op de voet en letterlijk volgen.

Bijbelgetrouwe Lego dus, ook in boekvorm verschenen (voor zover ik weet is er nog geen Nederlandse uitgeverij die een vertaling heeft aangedurfd). En het is niet verwonderlijk dat veel kerken, al dan niet legaal, voor kinder- en jeugdwerk gebruik maken van het materiaal dat op The Brick Testament is te vinden.
Toch viel me iets op toen ik, enthousiast geworden, eens uitgebreid voor die website ging zitten. De maker blijkt een voorliefde te hebben voor de gruwelijke en gewelddadige episodes uit de bijbel. Dus ik heb me maar eens in de man er achter verdiept. En wat blijkt: hij kiest die verhalen expres, zodat er een genuanceerd beeld over de bijbel ontstaat.

De Amerikaan Brendan Powell Smith zit achter het project. De dertiger zet ‘Rev.’ voor zijn naam, alsof ie predikant is. Maar dat is hij niet. Hij is een atheïst, zegt hij in interviews. Waarom hij met de The Brick Testament is begonnen? ,,Ik wil slechts duidelijk maken wat er allemaal in de bijbel staat. En dat hoop ik op een vermakelijke manier te doen.’’
Smith is niet anti-christelijk, benadrukt hij. Ook al zullen sommigen vinden dat God de vader en God de heilige Geest uitgebeeld met Legofiguurtjes, absoluut niet christelijk is. Zijn vertellingen, vindt hij, blijven veel dichter bij de bijbeltekst dan menig kinderbijbel. En daarin heeft hij beslist gelijk.

zaterdag 18 april 2009

Hamsteren


Er dreigt een hongersnood, ga naar de supermarkt en sla aan het hamsteren. Zorg dat er extra voedsel en drinken in huis is. Want er komen voedseltekorten op heel korte termijn. Die waarschuwing klinkt in evangelische kring en ik geef ‘m maar door, als consumententip.
De nieuwskrant Manna-vandaag.nl weet te melden dat een vooraanstaand evangelisch leider, bekend van de EO, recent deze waarschuwing gaf. Naar goed evangelisch gebruik - dat zouden meer mensen moeten doen - werd afgesproken dat appèl pas door te geven als de oproep spontaan door anderen bevestigd zou worden. Sindsdien, meldt Manna-vandaag.nl, is die waarschuwing inderdaad van ,,meerdere kanten’’ bevestigd.

Het Nederlands Dagblad schrijft dat de evangelische voorganger Harry Bijleveld tijdens een Maranatha-samenkomst eerder deze maand dezelfde waarschuwing van een dreigende hongersnood gaf. Op Maranatha-bijeenkomsten wordt traditioneel gewezen op het einde der tijden. Maar van deze boodschap van Bijleveld, die zei een visioen te hebben gehad, daarvan waren de bezoekers toch wel geschrokken.
De bekende Amerikaanse voorganger David Wilkerson heeft vorige maand eveneens een profetie van deze strekking naar buiten gebracht. Over Wilkerson: ouderen kennen hem misschien via de film ‘Kruis in de asfaltjungle’, waarin Pat Boone Wilkerson speelde als de predikant die onder jongeren in de achterbuurten van New York de Blijde Boodschap brengt. Niet de eerste de beste dus.

Al eeuwen wordt gewaarschuwd dat het einde der tijden nabij is, maar volgens Wilkerson en Bijleveld is het dan nu eindelijk zo ver. De mensheid staat aan de vooravond van een ramp. De wereldwijde crisis is slechts, om het bijbels te zeggen, het begin der weeën die dezer dagen echt zullen doorzetten.
Tip: vul eerst de eigen kelderkast en waarschuw dan anderen.

woensdag 15 april 2009

Achterdeur

Het staat ergens in Spreuken: oprecht gemeend zijn de wonden door een vriend geslagen, maar overvloedig zijn de kussen van een vijand. Oftewel: met welgemeende kritiek van een vriend kun je je winst doen. Zo kunnen evangelischen het nieuwe onderzoek en gelijknamige boek ‘Ooit evangelisch’ opvatten.
Het werd geschreven door twee evangelischen Otto de Bruijne en Karin Timmerman en de ex-evangelische Peter Pit, nu predikant in de Protestantse Kerk. Hun onderzoek betrof mensen die via de achterdeur een evangelische groep verlieten en vervolgens verketterd of genegeerd werden. De ervaringen van deze kerkverlaters zijn vaak uiterst pijnlijk.

Het heeft al uitvoerig in de kranten gestaan, ook in de LC, maar nog even kort en goed: mensen die actief en lang lid waren van een evangelische gemeente (gemiddeld achttien jaar) knapten af op de geslotenheid van de geloofsgemeenschap, de ‘leer van de onfeilbaarheid van de leider’, liefdeloosheid, etc., etc.
Het drietal achter het onderzoek wilde de evangelische wereld een spiegel voorhouden. Je leert meer van de vertrekkers, zo zeiden ze, dan van de nieuwelingen. Nu is de grote vraag wat de evangelische wereld gaat doen. Durft men het aan kritisch naar zichzelf te kijken, of wordt kritiek als bijvoorbeeld het werk van de duivel van de hand gewezen?

De eerste geluiden die ik tot nu toe gehoord heb, maken me daar niet gerust op. In ieder geval van twee evangelische leiders weet ik dat ze zich beslist niet herkennen in het beeld dat in het onderzoek geschetst is. Toevallig ken ik iemand die juist om het optreden van één van die twee leiders de betreffende gemeente de rug heeft toegekeerd.

zondag 12 april 2009

Uit bed!



Keith Green is een van radicaalste gospelzangers die ik tot op heden heb gehoord. Wie naar een concert van hem ging, kon er zeker van zijn links en rechts om de oren te krijgen.
‘Ging’ - verleden tijd - want Green is niet meer onder ons. Hij stierf op 28-jarige leeftijd in 1982, samen met twee van zijn jonge kinderen, toen het vliegtuigje waar zij inzaten neerstortte.

Een typerend lied voor Green, zeer geschikt voor Pasen, is ‘Asleep in the Light’. Een geweldig zinnetje uit dit nummer:
‘Jesus rose from the grave
And you, you can’t even get out of bed.’


Green dreigt ruim een kwart eeuw naar zijn dood volkomen vergeten te worden. Jammer, want ook al ging hij soms wel erg scherp door de bocht, zijn muziek is het nog altijd waard beluisterd te worden. Klik op de YouTube-link, van harte aanbevolen.

woensdag 8 april 2009

Paasontbijt


Toevallig hoorde ik deze week in het ziekenhuis iemand vertellen dat ze helpt bij de organisatie van het paasontbijt voor het personeel. Wanneer dat ontbijt was? Vrijdagmorgen. Ik kon het niet laten en zei dat zo’n feestmaaltijd wel erg prematuur was. ,,Er moet eerst nog iemand sterven en opstaan.’’
Zondagmorgen, ging ik door, dan is het tijd voor een paasontbijt. Dat kan wel zijn, was het antwoord, maar op dat tijdstip komt er geen hond. Daar had ik weinig tegenin te brengen. Op paaszondag naar je werk gaan als je geen dienst hebt, is wel wat erg overdreven. Pasen moet wel leuk blijven natuurlijk.

Maar, nu we het er toch over hadden, de vrouw wilde graag meer weten van de chronologie rond Pasen. ,,Ik merk dat ik met een kenner te maken heb.’’ Nou ja, mompelde ik en begon te vertellen. Dat dit de zogenaamde Stille Week is met om te beginnen Witte Donderdag. ,,Dat is toch de dag van het laatste avondmaal?’’ Inderdaad.
Daarna volgt Goede Vrijdag, waarop herdacht werd dat Jezus gekruisigd werd en stierf. Stille Zaterdag is stil, omdat Jezus toen in het graf lag en zondagmorgen is het Pasen, het feest van de opstanding. Eigenlijk vieren christenen iedere zondag een beetje Pasen, die opstandingsdag is uitgekozen voor de wekelijkse vierdag.

Het feestelijke paasontbijt herinnert er aan dat Jezus’ volgelingen, de vrouwen voorop, een leeg graf aantroffen. Steeds meer mensen weten dat niet meer. Het christelijke feest dat ooit over het oude lentefeest is gelegd, verdwijnt. En daarmee is een paasontbijt weer gewoon een gezellig heidens feest geworden.
Volgens een onderzoekje van Trendbox vindt 62 procent van de mensen Pasen een commercieel feest geworden, en tweederde van de ondervraagden geeft de voorkeur aan kerst. Toch wil niemand het feest kwijt, ook niet de vrije maandag. Het liefst willen veel mensen (60 procent) vrij op Goede Vrijdag. Zo belangrijk is het feest wel.

zondag 5 april 2009

De ruimte van de PKN


Ik begrijp, zei hij, weinig van mijn kerk. De goede bekende die ik na de dienst voor de kerk ergens in Friesland trof, was bezorgd. ‘Zijn’ gereformeerde kerk was wel meegegaan in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), maar kon ,,gelukkig’’ voluit het eigen belijdende karakter behouden. Maar hoe het met de ‘rest’ van de PKN stond?
Toen ik dezer dagen het boek ‘Na een gezonde geloofscrisis’ van predikant Jan Offringa las, moest ik weer aan die broeder denken. Offringa is voorzitter van Op Goed Gerucht, de beweging van moderne theologen binnen de PKN. De predikant neemt in het boek afstand van allerlei oude geloofsvoorstellingen.

Eind 2000 verscheen in de PKN een zogenaamd synodaal geschrift: ‘Jezus Christus, onze Heer en Verlosser’. Menig confessionele gelovige binnen die kerk was daar zeer content mee. In het stuk werd immers met zoveel woorden gezegd dat Jezus Christus op Goede Vrijdag stierf voor onze zonden en dat hij ons zo met God verzoende.
Maar nu is er dus weer zo’n boek als dat van Offringa. Hij schrijft daarin dat hij niet in die verzoening door Jezus’ dood gelooft. ,,Dat God mensenbloed nodig heeft om zijn boosheid te laten varen, staat op gespannen voet met talloze teksten in de Schrift. Het leidt tot het verwrongen beeld van een God die niet uit zichzelf kan vergeven.’’

Offringa rekent met een reeks dogma’s af, misschien tot opluchting van velen, maar wel geloofsopvattingen die elders in de PKN nog steeds worden hooggehouden. Zoals Jezus als de zoon van God, een almachtig of persoonlijk God, de bijbel als goddelijk Woord of de leer van de erfzonde. Dat laatste dogma vindt hij ,,een serieus bedrijfsongeval’’.
Het is volkomen begrijpelijk dat mensen in de PKN het spoor bijster raken. Waar staat die kerk nu nog voor? Wat kan er wel en wat mag er niet (meer) gezegd worden? Mag iedereen maar van alles roepen? Het wordt tijd dat de kerk helder maakt waar zij voor staat. Zeker als het gaat om wat er rond Goede Vrijdag en Pasen is gebeurd.

woensdag 1 april 2009

Schuldbelijdenis

Enige weken geleden is in de Sint Janskathedraal in Den Bosch tijdens een eucharistieviering gebeden voor allen die zijn getroffen door de crisis. Voor de goddelijke steun werd afgebeden, moest volgens plebaan Geertjan van Rossum eerst schuld worden beleden en nederig worden gevraagd om vergeving. En zo gebeurde het ook.
,,Ligt het nu aan mij, of is het bij deze ene kerkdienst gebleven?’’, vroeg mijn moeder mij vanmiddag. Goede vraag, ik heb eigenlijk geen idee. Hier en daar zal een predikant wel op de kansel hebben gepleit voor verootmoediging, maar voor zover ik weet zijn er geen oproepen van landelijke kerken aan lokale gemeenten gedaan.

Mijn moeder vindt het hoog tijd voor een schuldbelijdenis van de hele christenheid. Die moeten bij uitstek het goede voorbeeld geven. Bij voorkeur, dacht ze hardop, moet dat mondiaal op een vast uur gebeuren zodat met het draaien van de aarde naar de zon urenlang vanuit kerken over de hele wereld woorden van schuld zullen worden opgezonden naar de hemel. ‘Erbarm u onzer!’
Je krijgt, ging mijn moeder verder, wel eens het verzoek om als gemeente op te staan voor de volgende mededeling. Je weet dan als ervaren kerkganger dat het bericht volgt dat een broeder of zuster is overleden. Eenzelfde houding lijkt haar ook gepast wanneer het menselijk falen, het onverantwoorde en zelfzuchtige gedrag van ons allen wordt verwoord.

Ze heeft, zoals gebruikelijk, een punt en daarom geef ik hier ook alle ruimte aan haar oproep. De protestantse kerken hebben net de traditionele bid- en dankdag achter de rug, voortgekomen uit het besef dat alles op aarde uit Gods hand ons ten deel valt. En het besef dat alles wat wij mensen bijdragen onvolkomen is.
Er zijn mensen die heel snel de straffende hand Gods in allerlei gebeurtenissen zien. Ongetwijfeld zijn er ook velen die zo naar de kredietcrisis kijken. Maar ook als je niet gelooft dat er sprake is van goddelijk ingrijpen, is er toch alle reden om zoveel zelfkennis aan de dag te leggen dat er in ieder geval sprake was van een gezamenlijk tekort.