Platte aarde

Het doet het altijd goed: praatjes die de achterlijkheid van de kerk door de geschiedenis heen moeten illustreren. Zo wordt vaak geroepen dat de kerk van Rome eeuwenlang heeft volgehouden dat de aarde plat is.
Vooral Nederlanders houden graag aan dat stereotype beeld vast, zegt Benno Zuiddam, hoogleraar in Tasmanië. ,,Het is een onnozel propagandapraatje. In het buitenland weet men dit allang, maar kennelijk loopt Nederland achter. De Lage Landen zijn altijd al ‘platter’ geweest dan de rest van de wereld.’’

In het Katholiek Nieuwsblad betoogt Zuiddam dat leraars van de vroeg kerk en de middeleeuwen vrij algemeen de gedachte aanhingen dat de aarde rond is. ,,Bij de meeste vroege kerkvaders speelt het onderwerp geen rol, maar zij die het wel bespreken, beschouwden de aarde gewoonlijk als rond of sferisch.’’
In de negentiende eeuw, toen de spanningen tussen kerk en wetenschap hoog opliepen, is de mythe bedacht van een kerk die geloofde in een platte aarde, zegt Zuiddam. ,,De hoogtijdagen van de mythe waren tussen 1870 en 1920, toen darwinisten deze leugen gebruikten in hun strijd tegen de kerk over de evolutietheorie. Scheppingsgeloof moest vereenzelvigd worden met een platte aarde en belachelijk gemaakt worden.’’

Zuiddam heeft gelijk dat hij met deze beeldvorming afrekent. Al dan niet expres vergeet hij echter iemand als Galileo Galilei (zie illustratie) te noemen die in navolging van Copernicus uitdroeg dat de zon in het midden van het zonnestelsel staat. Het leverde hem de status van ketter op. De inquisitie veroordeelde in 1616 zijn opvatting. Later moest hij onder druk van Rome zijn leer afzweren. Ergens moet dus toch iets fout zijn gegaan.
Pas in 1992 bood paus Johannes Paulus II zijn excuses aan voor de wijze waarop met Galilei was afgerekend. Je kunt zeggen dat het een stoere stap van deze paus was. Hij had de kwestie, net als veel van zijn voorgangers, ook gewoon kunnen negeren. Maar velen deden meesmuilend over zijn stap. Je doet het niet snel goed als kerk.