Redacteur geestelijk leven van de Leeuwarder Courant

.

zaterdag 31 oktober 2009

Zondags voetbal


Voetballen op zondag? Je hoeft in het Friese land echt niet per se op zoek naar een ‘zware’ gereformeerde veertigplusser om verhalen te horen dat zoiets vroeger echt niet kon. Ook ‘gewone’ hervormden en ‘gewone’ gereformeerden vonden dat vaak maar niets.
Wat een slordige kwart eeuw geleden op veel plaatsen not done was, wordt nu met een glimlach verteld. De wereld is sindsdien ingrijpend veranderd. Een begrip als zondagsheiliging hoort bij de nieuwe generatie al bij de vergeten woorden.

Zelfs onder orthodox-gereformeerden is de beleving van de zondag ingrijpend aan het veranderen. Een berichtje vandaag in mijn krant spreekt boekdelen: bij de vrijgemaakt-gereformeerde kerk van Leeuwarden wordt eens in de twee weken op zondag gevoetbald.
Het gaat om een vervolg van het evangelisatieproject Sonrise: jongeren geven aan buurtkinderen ‘sportclinics met de blijde boodschap’. Maar liefst gemiddeld vijftig kinderen uit de omliggende flats van de Vogelaarwijk doen aan dat zondagse voetbal mee.

De enthousiaste en met gemak getuigende jongeren van Sonrise begrijpen nauwelijks meer iets van de verbazing van ouderen. Huh, dat is toch praktisch? Dat is een tijdstip waarop de kinderen kunnen en de ouders kunnen eventueel later mee naar de middagdienst.
Voor de paar duizend vrijgemaakten die zich enige jaren geleden weer vrijmaakten van de vrijgemaakten, is het ongetwijfeld een zoveelste bewijs dat hun oude kerkverband een vrije val maakt op het hellend vlak waarop eerder al de ‘synodalen’ zich neerwaarts bewogen.

Tegelijk is voor buitenstaanders zo’n berichtje wellicht een reden om de mening over die ‘zware’ gereformeerden bij te stellen. Voor jongere krantenlezers is het intussen waarschijnlijk een grote vraag wat er nu zo nieuwswaardig aan is.

vrijdag 30 oktober 2009

Hervormingsdag


Ze zeggen dat bij het ouder worden de tijd steeds sneller gaat. En dat is ook zo. Voor mijn gevoel tikte ik nog maar pas geleden mijn eerste berichtje in op deze plaats, over Hervormingsdag, en morgen is het al weer Hervormingsdag.
Ik ken mensen die zeggen dat ,,het elke dag van je leven hervormingsdag moet zijn broeder!’’. Het gaat mij natuurlijk om de 31e oktober, waar in veel protestantse kerken bij wordt stilgestaan als het begin van de kerkhervorming.

Wie weinig idee heeft bij wat er op die dag in 1517 gebeurde, kan ik verwijzen naar mijn weblog van een jaar geleden, maar voor de beginners is het wellicht aardiger om te wijzen op de Duits-Amerikaanse film ‘Luther’ die morgenavond op Nederland 2 te zien is.
De film vertelt het verhaal van de Duitse rechtenstudent Maarten Luther uit het begin van de zestiende eeuw, die een crisis doormaakt, besluit monnik te worden en uiteindelijk de misstanden in de kerk aanklaagt door op 31 oktober in 1517… ach, kijk maar.

Het is al een tijdje geleden dat ik de film zag. Niet in de bioscoop, want de film werd na verschijnen in 2003 vrijwel nergens gedraaid. Nee, ik zag ‘m vier jaar geleden op Hervormingsdag in de lutherse kerk in Leeuwarden. Beter kun je niet wensen.
Ik moet wel zeggen dat acteur Joseph Fiennes overtuigender was in ‘Shakespeare in love’ dan als de kerkhervormer, die in allerlei opzichten een bourgondische uitstraling had (dus dik was). Fiennes lijkt te veel op een asceet.

Luther, zeggen de kenners, was niet de meest radicale kerkhervormer, wel veruit de leukste door zijn temperament en niet altijd even fijnzinnige uitlatingen. Dat komt niet echt uit de verf in de film. Dat laatste is misschien maar goed ook.
Morgenavond, Ned. 2, 22.45 uur.

donderdag 29 oktober 2009

meditatie


De Maand van de Spiritualiteit die morgen begint, is een mooie illustratie van de populariteit van die spiritualiteit. Het zal weer druk worden op de vele lezingen, de workshops, de discussies en voor de ‘zwevende’ kasten in de boekhandel.
Natuurlijk is er een categorie mensen die nooit bij die kasten met levensbeschouwelijke boeken zal stilstaan. Maar die boeken vormen wel de best verkopende categorie non-fictie, zelfs de kast Gezondheid doet het niet zo goed.

Spiritualiteit is in. En de grote kerken lopen leeg. Dus klinkt het: ‘Kerken moeten in de leer gaan bij andere aanbieders op de relimarkt.’ Kerken, wordt er gezegd, moeten hun aanbod aanpassen, veel beter inspelen op de behoefte die er leeft.
Hm. Is dat zo? Willen mensen die bladerend door Happinez op zoek zijn naar feel good momenten, het weerbarstige evangelie horen? Of is het de bedoeling dat kerken de oude belijdenis over het verzoenend werk van Jezus Christus inslikken?

Natuurlijk, het is wel waar dat kerken zich de kaas van het brood hebben laten eten. Een mooi voorbeeld daarvan is meditatie. Alsof die louter bij oosterse godsdiensten gevonden kan worden. Wat je van ver haalt, is blijkbaar lekkerder.
Daarom verdient de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) een pluim dat ze dezer dagen Vacare heeft gelanceerd, een ‘platform voor meditatief leven’. Via de site van de PKN wordt van alles aangeboden op het terrein van christelijke meditatie.

En terecht. De ‘bevrijdende, meditatieve levenskunst’ heeft ook in het Westen een rijke traditie. Breng dat inderdaad maar eens goed aan de man. De website ziet er niet uit, is lang niet zo gelikt als die van Happinez, maar goed, het begin is er.

woensdag 28 oktober 2009

Bijbelquiz

Omdat verschillende mensen vroegen of ik ook mee zou doen aan de Grote Bijbelquiz 2009, heb ik gisteravond gekeken naar de uitzending van de EO op Nederland 2. Ik deed dat wel met enige tegenzin, want ik heb me een vorige keer behoorlijk zitten ergeren aan de Nationale Bijbeltest, ook gepresenteerd door Bert van Leeuwen en Jacobine Geel.
Het wordt sowieso al een beetje riskant als mensen die niet echt hip zijn, proberen leuk te doen. Maar het wordt echt oppassen geblazen als je voor het oog van het christelijk volksdeel leuk met de bijbel gaat doen. Ik heb hier geloof ik al eens het geblunder genoemd in de Bijbeltest met ‘Always look at the bright side of life’.

Veel mensen zullen meteen op de knop drukken voor het juiste antwoord: dat liedje komt uit de film ‘Monty Python’s Life of Brian’ en klinkt tijdens een blasfemische parodie op de kruisigingscène. Het liedje klonk tijdens de quiz echter om de vraag in te luiden hoe je volgens Jezus in het leven moet staan. Hoe stom kun je als evangelische omroep zijn?
Maar, ik moet zeggen, het viel me gisteravond erg mee. Meer dan de vorige keren draaide het in deze Grote Bijbelquiz om de inhoud. Gelukkig geen mislukte pogingen tot leuk doen. Er was slechts wat geklungel rond de jurering. Op een vraag naar een gelijkenis werd het antwoord - ik geloof - ‘koninklijke bruiloft’ fout gerekend. Er had iets van ‘gasten’ in moeten staan. Hoezo fout? Is er dan nog een gelijkenis rond een koninklijke bruiloft?

Er zaten behoorlijke pittige vragen bij en ik ging een paar keer de mist in. En soms waren de antwoorden discutabel. Er moesten drie overeenkomsten Daniël en Marianne Thieme genoemd worden. Ik riep direct ‘vegetariër’ en dat was ook de bedoeling, maar het is maar de vraag of Daniël echt vegetariër was. Er staat alleen dat hij als jongeman in ballingschap het koninklijke dieet, dat ook uit (onrein) vlees bestond, demonstratief weigerde.
Wat mijn score was? Die laat ik in het midden, ik wil niet onbescheiden overkomen.

dinsdag 27 oktober 2009

Relitest

Als je de commercials moet geloven, zetten eigenaren van mobiele telefoons daarop de idiootste dingen. Eén van de zaken die je via een natuurlijk duur sms’je kunt bestellen, is een relatietest. Tijdens de reclame wordt iets heel merkwaardigs geroepen in de geest van: ‘Altijd al willen weten of jullie bij elkaar passen?’
In de commercial die je tot vervelends toe voorbij kan zien komen, zien we een jongen en een meisje aan de bar zitten en dat meisje besluit om een duistere reden die test te doen. Ze leek redelijk tevreden, maar de test levert blijkbaar een bedroevende uitslag, want boos pakt ze haar glas en gooit de inhoud in het gezicht van haar vanaf dat moment ex-vriendje.

Ik moest aan die reclame denken, toen ik het persbericht kreeg van alweer een religieuze test die je op de website van Trouw kunt doen. Eerder dit jaar bood de krant in het kader van het Calvijnjaar de C-factor test aan, waarmee je kon uitvinden hoe calvinistisch je bent. Dat was een enorm succes en dat smaakte blijkbaar naar meer.
Nu heeft Trouw de Relitest, ontwikkeld in samenwerking met de Radboud Universiteit Nijmegen en in het kader van de Maand van de Spiritualiteit die vrijdag begint en dit jaar het thema Wortelschieten heeft. ,,De Relitest geeft duidelijkheid waar jouw wortels liggen’’, beloven de collega’s van Trouw.

Ik citeer nog even verder uit het persbericht. ,,Welke levensbeschouwing past bij je? Ben je religieus? Je denkt al jaren dat je je thuis voelt bij het boeddhisme, maar hoe weet je dat zeker? Sluit de islam of het christendom eigenlijk niet beter aan op jouw denkbeelden? De Relitest van Trouw biedt uitkomst.’’
Dit is dus blijkbaar een test waar nogal wat risico’s aan verbonden zijn. Je was voor je er aan begon tamelijk tevreden met de kerk waaraan je was verbonden, maar na de reeks vragen van Trouw is je op eens duidelijk geworden dat je je naar de moskee in de buurt moet spoeden. Ik hoop dat Trouw ook aan pastorale nazorg doet.

maandag 26 oktober 2009

Huisverkooptip

Staat uw huis ook al zo lang te koop, kunt u zich niet meer herinneren wanneer een serieuze gegadigde voor het laatst bij u over de drempel is gekomen en heeft de makelaar u in overweging gegeven de vraagprijs fors naar beneden te schroeven?
Wanhoop dan niet, maar geloof. En wel in de bemiddeling van de heilige Jozef, de vader van Jezus die als timmerman in de katholieke traditie uitgroeide tot onder meer de patroon van het huis(gezin). Het enige wat u nodig hebt is een Jozefbeeld en een schep.

Instructies voor het beste resultaat:
1. Begraaf het beeld op de kop in de tuin, met het gezicht naar het huis;
2. Heeft u geen tuin, gebruik dan een bloempot o.i.d.;
3. Spreek een noveen (een dagelijks gebed) uit en doe dat dus dagelijks;
4. Brand er ook een noveenkaars bij, dus ook dagelijks.
Er zijn, natuurlijk van Amerikaanse makelij, St. Joseph Home Sellers Kits te bestellen met daarin een klein beeldje en instructies. Een dame van een heiligenbeeldenwinkel verzekert echter dat je, wil dit ritueel vruchten afwerpen, ook zelf enige inspanning moet verrichten door zelf naar de winkel te komen en Jozef aan te schaffen - een kleine pelgrimage dus.


Dit gebruik schijnt terug te gaan op Theresia van Avila, de zestiende-eeuwse heilige, die een probaat middel ontdekte om land te verwerven waarop kloosters gebouwd konden worden. Ze begroef volgens de overlevering een medaillon van Jozef in de bewuste grond en ging in gebed. Met het gewenste resultaat.
Er zijn mensen die echt geloven dat deze religieuze huisverkooptip werkt. Wie op zoek gaat op internet kan mooie getuigenissen vinden. Dus, wie echt niet meer weet hoe hij zijn huis aan de man moet brengen, echt alles wil proberen, heeft de juiste gesteldheid bereikt om een beroep te doen op Jozef. Klein geloof en een groot huis? Schaf dan een forse Jozef aan.

zaterdag 24 oktober 2009

Hongerwinter


Het stond er weer. Subtiel, maar toch. In een van de publicaties over de Nationale Synode werd geschetst hoe de protestanten elkaar in de loop van de vaderlandse kerkgeschiedenis de tent uitvochten.
Natuurlijk werd 1944 genoemd, het jaar van de Vrijmaking, waarna de gereformeerden uiteenvielen in ‘synodalen’ en ‘vrijgemaakten’. Het stond er zo: ,,Zelfs in 1944 - het oorlogsjaar met de hongerwinter - was er een afsplitsing vanwege een dispuut over de doop.’’

Waarom moet de Hongerwinter daar nu even tussen gefrommeld worden? Wat is daar de bedoeling van? Overigens zijn er nog steeds mensen die het nog gekker maken door luidkeels te roepen dat die beschamende en idiote kerkscheuring zich tijdens die Hongerwinter voltrok.
Dat is onjuist. De Vrijmakingsvergadering was op 11 augustus 1944, niemand had ook nog maar een idee van een hongerwinter. Maar afgezien daarvan, ik begrijp natuurlijk wel wat er achter zit: mensen willen aangeven hoe absurd het was om in de oorlogsjaren een kerk te scheuren. Alsof er geen belangrijker zaken waren.

Ik heb die kritiek nooit begrepen, nog afgezien van het feit dat het achteraf moeilijk is voor te stellen hoe het leven van alle dag zich tussen 1940-’45 voltrok. Met de communisten waren het de gereformeerden die zwaar oververtegenwoordigd waren in het verzet, geïnspireerd als ze waren door Calvijns recht op verzet tegen een foute overheid.
De gereformeerden wisten beter dan veel andere Nederlanders dat er belangrijke zaken speelden. Dat ze intussen een synode hielden die de zaak op de spits dreef - tot verdriet van een deel van de leden overigens - had een andere achtergrond. Niet alleen pleegden ze verzet, ze waren ook in de rest van het leven onverzettelijk. Het leven was immers één?

De gereformeerden trokken expres en nadrukkelijk hun eigen plan, als altijd rechtlijnig, om aan dat moffentuig duidelijk te maken dat ze hun agenda niet door Hitler lieten voorschrijven. Een synode in de oorlogsjaren over zaken die in gereformeerde ogen uiterst belangrijk waren, was niet idioot, maar stoer.

vrijdag 23 oktober 2009

Nationale Synode


De aankondiging van een Nationale Synode, over een jaar in Dordrecht, heeft alom de aandacht getrokken. Het gaat om een idee van predikant Gerrit de Fijter, oud-voorzitter van de Protestantse Kerk in Nederland.
De Fijter stelt zich een brede, protestantse beweging van onderop voor. Hij noemt het wel een synode, maar wat hem voor ogen staat is een forum dat ook een gezamenlijke uitvalsbasis kan zijn van protestanten van allerlei snit die schouder aan schouder moeten laten zien ,,dat de samenleving op ons rekenen kan’’.

Vorige week presenteerde een achtkoppige stuurgroep zich, waarin mensen op persoonlijke titel zitten uit uiteenlopende kerken: van iemand uit de Gereformeerde Gemeenten (‘zwartekousenkerken’) tot een prominent lid van de vrijzinnige Remonstrantse Broederschap.
Hoewel het dus om een forum gaat, waarvoor koplopers uit tientallen kerken uitgenodigd zullen worden, is een duidelijke link gemaakt met de grote Nationale Synode van Dordrecht van 1618-’19. Die synode was bijeengeroepen door de Staten-Generaal na de religieuze onrust waarover ik gisteren schreef.

Die verwijzing naar de synode van ‘Dordt’ is niet gelukkig en leidt tot misverstanden. Dat blijkt al uit sommige commentaren. Het wekt de suggestie alsof de protestanten van nu weer naar macht streven, waarbij de in ons land zo gekoesterde scheiding van kerk en staat in het geding kan komen. Dat is niet de bedoeling, maar de indruk is wel gewekt.
Een gravure van ‘Dordt’ (waarop de bijgaande schoolplaat is gebaseerd) is ook gebruikt als basis voor de posters voor de nieuwe Nationale Synode. Dat is ook geen gelukkige keus. Het groepje mannen om de tafel in het midden zijn remonstranten, die daar in de beklaagdenbank zaten en uiteindelijk ook veroordeeld werden.

Die poster is helemaal vreemd, wanneer je bedenkt dat er onder vrijzinnigen sowieso al weinig enthousiasme was voor de nieuwe Nationale Synode. Het credo dat de stuurgroep presenteerde, vinden ze veel te dogmatisch. Tegelijkertijd vinden veel ‘zware’ gereformeerden dat stuk weer veel te licht, blijkt uit reacties in het Reformatorisch Dagblad.
Het zal nog een heidens karwei worden een brede protestantse ‘synode’ samen te roepen. Juist Nederlandse protestanten staan erom bekend om kerkscheuring op kerkscheuring te laten volgen. Met de wil om die kikkers in één kruiwagen te krijgen, getuigen De Fijter en zijn stuurgroep van een groot geloofsvertrouwen.

donderdag 22 oktober 2009

Arminiustaart


De remonstranten hebben iets goed te maken. Ik hoop dat een van hen dit stukje leest, want ik voel me zwaar tekort gedaan. In het Friesch Dagblad las ik namelijk dat de Remonstrantse Broederschap een Arminiustaart heeft bezorgd bij een aantal perscontacten. En daar zat het FD wel, en wij niet bij.
De collega’s van de kerkredactie van het FD hebben er een stukje van gemaakt met een foto van de taart erbij: heerlijk veel slagroom en het eetbare portret van Arminius in het midden van de taart. De aanleiding: het was precies vier eeuwen geleden dat de remonstrantse voorman stierf.

De remonstranten zagen dat het Calvijnjaar een groot succes werd. Zij dachten: dat kunnen wij ook en in een mum van tijd stampten ze een Arminiusjaar uit de grond dat net is begonnen. Ook met congressen, ook met een glossy ‘Arminius’ die in januari moet verschijnen.
Voor wie Arminius niet kent, heel in het kort: in de zestiende eeuw ontstond een conflict over de ‘ketterse’ opvattingen van de hoogleraar theologie in Leiden over de uitverkiezingsleer. Dat liep hoog op en uiteindelijk bracht het zelfs de Hollandse republiek op de rand van een burgeroorlog.

De roemruchte nationale synode van Dordrecht (‘Dordt’) van 1618-’19, veroordeelde uiteindelijk de leer van Arminius en de remonstranten, zijn navolgers, die daarop een veilig heenkomen moesten zoeken. Hun nazaten vinden dat het tijd werd om hun leidsman eens in het zonnetje te zetten en terecht.
Daarom schreef ik enige weken geleden uitgebreid over het conflict rond de remonstranten en Dordt. Zoals ik in de loop der jaren geregeld geschreven heb over de remonstranten. Dus die taart is ten onrechte niet bezorgd. Zeer spijtig, want ik wil graag eens het mes in Arminius zetten.

woensdag 21 oktober 2009

Rouwbeklag


Mensen hebben zeker bij het graf behoefte aan rituelen, was de strekking van een verhaal waaraan ik gisteravond werkte. Ook onder degenen die geen lid zijn van een kerk. Na decennia waarin de dood taboe was, kan er weer echt gerouwd worden.
Die nieuwe openheid begon ergens met de schokgolf en de massale uiting van rouwbeklag die de dood van prinses Diana in 1997 veroorzaakte. Stille tochten, nu zo gewoon, waren nog niet zo lang geleden iets onbekends. Net als uitdrukkingen als ‘een plaatsje geven’.

Er is, zo kwam in het interview dat ik uitwerkte ook ter sprake, intussen nog altijd veel te verbeteren. De dood veroorzaakt bij de omgeving veel ongemakkelijkheid en zenuwachtig gestuntel. Versprekingen tijdens een condoleance zijn geen zeldzaamheid.
En wat vraag of zeg je als je de weduwnaar of weduwe enige tijd later tegen het lijf loopt in de bibliotheek of de supermarkt? Ga je het dan weer over ‘het’ hebben of kies je voor koetjes en kalfjes of is dat juist weer onkies? Dan maar liefst wegkijken.

Bij het afronden van het stuk drong zich bij mij het overlijden van een collega op. Zijn sterven was volkomen onverwacht, hij was begin veertig, man en vader van een jong gezin. Op eens zag ik hem weer voor me, levendiger dan in tijden was gebeurd.
Ik heb de redactie in de dagen tussen zijn sterven en de begrafenis nog nooit zo meegemaakt. Er is heel wat afgepraat. Veel mensen liepen met hun ziel onder de arm. De dood zo dichtbij schokt altijd. De dood als de laatste vijand. Smadelijk. Smartelijk.

Ik breng hem nog geregeld ter sprake. En soms zie ik hem op straat lopen, in mijn ooghoek. Hoe lang was het al weer geleden? Iets van zes jaar? Ik ging op zoek en vond al snel de datum: hij overleed gisteren zeven jaar eerder, op de dag af.

dinsdag 20 oktober 2009

Graancirkels


Het is dit Darwinjaar tot vervelends toe voorbijgekomen: het debat over de vraag of het geloof in de schepping wel is te combineren met wetenschap. Debat? Een loopgravenoorlog zonder enige echte beweging is een juistere aanduiding.
Toch zijn er sommigen die daar niet genoeg van krijgen. De uitgave van de merkwaardige inaugurele rede van Ellen van Wolde, die beweerde dat in het eerste vers van de bijbel staat dat God de wereld niet schiep, is in een paar dagen tijd honderden keren besteld.

Veel interessanter is de hernieuwde discussie of wetenschap en spiritualiteit zijn te combineren. Hernieuwd, want die verkeerde ook enige tijd in een patstelling door grote lichten als Richard Dawkins, die zeiden dat de wetenschap God heeft dood verklaard.
Er zijn echter ook wetenschappers die simpelweg vinden dat mensen als Dawkins op dit punt onzin verkopen. Je kunt best in God geloven of - breder - spiritueel ingesteld zijn en tegelijk een uitstekend wetenschapper.

Het aardige is dat dit geluid niet per se afkomstig is van EO-achterbanners. Een paar dagen geleden belandde een interessant boekje op mijn bureau, ‘Zien is geloven’, waarin exacte wetenschappers zelfs betogen dat wetenschap niet zonder spiritualiteit kan.
In het boek staan mannen als cardioloog Pim ‘bijna-doodervaringen’ van Lommel en de gerenommeerde wetenschapper Klaas Landsman. Het is onwetenschappelijk, zo valt in het boek te lezen, om als wetenschapper zo pedant en bevooroordeeld met God af te rekenen.

Ter illustratie een citaat van geoloog Klaas van Egmond die onder meer schrijft over het onverklaarbaar ontstaan van graancirkels, zelfs onder het oog van de camera. ,,Je kunt blijkbaar de claim dat alle graanformaties door mensen gemaakt worden gratis jarenlang volhouden zonder daar een spoor van bewijs bij te leveren. Omgekeerd worden mensen die de hypothese in overweging durven nemen dat niet alle graanformaties door mensen worden gemaakt bij voorbaat weggelachen.’’

Van Egmond vervolgt: ,,Wat de waarheid wel is, weet niemand. Tot nader orde is verwondering de enige juiste houding en niets is zo onwetenschappelijk als het angstige vooroordeel.’’ Leuk boekje, warm aanbevolen.

maandag 19 oktober 2009

Bijbel

Van de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) is dit weekeind het miljoenste exemplaar gepresenteerd. Even het geheugen opfrissen: de NBV werd vijf jaar geleden gepresenteerd als een oecumenische bijbelvertaling die gebruikt moest worden in de kerken en die tegelijk ook de nieuwe cultuurbijbel moest worden.
De NBV is een bestseller. Of en hoeveel beter deze vertaling het doet dan andere bijbelvertalingen, valt niet na te gaan. Van de vorige standaardvertaling, die uit 1951 van het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG), zijn geen gedetailleerde verkoopcijfers bekend. Ook niet van de Statenvertaling.

Het is ook slecht vergelijken. Zeker met de Statenvertaling die uit 1637 stamt. Er waren toen beduidend minder Nederlanders en ons land stak heel anders in elkaar. Dat geldt overigens ook voor de naoorlogse jaren. Het woord secularisatie kenden de meeste mensen toen nog niet. Het gros van de bevolking ging geregeld naar de kerk.
De opdrachtgevers, waaronder het NBG, en uitgever en bijbeldrukker Jongbloed in Heerenveen tonen zich blij verrast over het doorslaande succes van de NBV. Het zal wel aan mij liggen, maar ik denk dan: het zou ook niet best zijn als er na vijf jaar niet een miljoen exemplaren verkocht zouden zijn.

Grofweg de helft van de Nederlanders is lid van een kerk. Veruit de meesten zijn lid van de Rooms-Katholieke Kerk, die de NBV niet heeft goedgekeurd voor gebruik in de eredienst, maar dan nog. Als je bedenkt dat de bijbelvertaling daarnaast ook door veel niet-kerkleden is gekocht, kun je zelfs stellen dat de verkoop wat tegenvalt.
De NBV lag al voor verschijning onder vuur van links en rechts in de kerk. De vertaling zou niet getrouw en mooi genoeg zijn. En dus worden ook andere bijbelvertalingen gebruikt. Er wordt hard gewerkt aan een herziene Statenvertaling. Het is mooi dat alleen het beste goed genoeg is voor de Heer, maar het is wel een ongekend luxeprobleem.

zaterdag 17 oktober 2009

Deadline

Hoe zal het later zijn? Zelfs degenen die geloven dat er een nieuwe hemel én aarde zullen zijn, spreken vaak slechts stotterend over wat er na dit ondermaanse volgt. Het zal geweldig zijn, letterlijk onvoorstelbaar anders. Maar verder? Het valt buiten ons - met dank aan Maarten Toonder - denkraam.
Er wordt symbolisch over die eeuwige toekomst gesproken. Maar ook dat heeft zijn beperkingen. Als kind kon ik niet echt opgewonden raken van wat aan het eind van de bijbel over het ‘Nieuw Jeruzalem’ wordt geschreven. Straten van zuiver goud en schitterend als glas. Hm, dat zou slecht knikkeren worden.

Enige jaren geleden sprak ik met een priester over het voorgeborchte waar, zo leerde Rome lang, ongedoopte kinderen in een ‘staat van natuurlijk geluk’ verbleven. De priester: ,,Als jongen was ik misdienaar en ik wilde priester worden, maar het voorgeborchte leek me veel aantrekkelijker dan de hemel, die ik mij voorstelde als een hoogmis waar maar geen einde aan wil komen.’’
Het zou natuurlijk genoeg moeten zijn te weten dat later God alles in allen is. Maar juist omdat de eeuwigheid ons voorstellingsvermogen te boven gaat, zijn het niet alleen kinderen die niet echt warm lopen voor de eeuwigheid. Het is hier beneden voor veel mensen best genoeg. ‘Je weet immers wat je hebt, niet wat je krijgt.’

Daarom was het boek ‘Deadline’ van de Amerikaanse baptistenvoorganger Randy Alcorn halverwege de jaren negentig zo’n enorme hit onder christenen. Het is wat in de vergetelheid geraakt, maar ten onrechte. Degenen die het boek nog nooit gelezen hebben, missen echt iets. Het is beslist niet de best geschreven thriller - want dat is het - die ik ooit las, wel de meest prikkelende.
Alcorn begint met een ongeval waarbij journalist Jake Woods zijn twee beste vrienden verliest. Het boek volgt Woods, maar - en nu komt het - ook die vrienden, vooral de ene die naar de hemel gaat. Van veel mensen weet ik dat ze de fantastische voorstelling van Alcorn van de eeuwigheid als bijzonder troostend en aantrekkelijk hebben ervaren.

donderdag 15 oktober 2009

Nieuwe aarde (2)


Mijn bijdrage ‘Nieuwe aarde’ van 19 augustus op deze weblog is niet louter door duizenden Jehovah’s Getuigen gelezen. Die deden dat overigens met een zeker enthousiasme, zo werd me in diverse mails verzekerd. Ook anderen lazen het en sommigen hadden wél kritisch commentaar.
Zo kreeg ik een heel aardige reactie van Kattekliek, die zelf ook een interessante weblog bijhoudt, die ik hier van harte onder de aandacht breng. Zij heeft overigens ook een link naar mijn log op haar site gezet en wel onder de rubriek Protestantse Blogs. Ik vraag me af waarom. Maar, zonder gekheid, ook als ze dat niet had gedaan, had ik hier haar blog genoemd.

Kattekliek is het niet met me eens dat alleen de Jehovah’s Getuigen een duidelijk voorstelling hebben van het hoe en wat van de nieuwe aarde. Ze wijst me op de Catechismus van de Rooms-Katholieke Kerk - haar kerk - waarin wel degelijk een duidelijke verwachting over een nieuwe aarde staat verwoord.
Ze heeft gelijk. Onder punt 1049 wordt in de katholieke catechismus bijvoorbeeld opgeroepen om met de wetenschap van een nieuwe aarde niet slordig met déze aarde om te gaan. Het leerboek gaat er dus vanuit dat mensen die aarde zullen bewonen. De RK Kerk gelooft dus niet, zie het slot van ‘Nieuwe aarde’, dat die nieuwe aarde leeg zal zijn.

Sinds de vroege kerk, vertelt Kattekliek verder, wordt dat getal van die 144.000 gelovigen in de hemel symbolisch gelezen. En, gaat ze verder, de nieuwe hemel en nieuwe aarde worden ook sinds de vroegste kerkvaders niet als afzonderlijke dingen gezien. ,,Het is één entiteit, namelijk het voltooide Rijk Gods.’’
Ik geef deze opmerkingen van Kattekliek, die ik overigens als protestant ook van jongs af aan meegekregen heb, graag door. Ook omdat ik aangenaam verrast ben dat een katholiek zo goed van haar zaakjes op de hoogte is. Niet iedere gelovige heeft last van het onder anderen door bisschop Gerard de Korte gesignaleerde ‘bijbels analfabetisme’.

woensdag 14 oktober 2009

Godsleer


De tijd dat een theologiestudent op een feestje tegen een vlotte, modern ogende juffrouw wel eens wat besmuikt sprak over het feit dat hij zich dagelijks bezighield met de godsleer, is voorbij. De jongeren van nu begrijpen het Maarten ’t Hart-syndroom van de ouderen niet en ook niet de gêne die daarmee gepaard ging. Gelukkig.
Dat religie weer mag, constateerden ze enige weken geleden ook bij het begin van het studiejaar aan de Rijksuniversiteit Groningen, kortweg RUG. Een recordaantal nieuwe studenten had zich ingeschreven voor een opleiding aan de faculteit godgeleerdheid en godsdienstwetenschap.

In totaal waren er 72 nieuwe studenten. Slechts een minderheid (16) gingen voor de echte theologiestudie, de meesten (43) stortten zich op de godsdienstwetenschap en de andere 13 hadden gekozen voor de opleiding geestelijke verzorging. Vergeleken met vorig jaar ging het om een toename van het aantal nieuwe studenten met 20 procent.
En nu zijn er de cijfers van de theologische faculteit van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Die meldt tevreden dat er dit jaar maar liefst 40 procent meer studenten zijn. Bij de VU hebben zich 163 eerstejaars gemeld voor een bachelor- of masterstudie. De helft komt voor de theologieopleiding, de andere helft voor de studie religie en levensbeschouwing.

Het is een boeiend verschijnsel. Veel van die nieuwe godgeleerden zijn niet religieus, maar ze zien in dat religie een factor van belang is in deze samenleving en wereld. ,,Levensbeschouwing doet er toe’’, zegt decaan Wim Janse van de theologieopleiding van de VU in het Nederlands Dagblad.
Bij de universiteiten die een kerkelijke theologieopleiding bieden, is het aantal studenten stabiel of zelfs iets gedaald. Al weer een fraaie illustratie van het feit dat de aandacht voor levensbeschouwing buiten de kerkmuren, waarbinnen het op veel plaatsen steeds stiller
wordt, onverminderd door gaat.

dinsdag 13 oktober 2009

Ex-moslims


Moslims die zich bekeren tot het christendom lopen ook in Nederlandse opvangcentra het risico gepest of gediscrimineerd te worden. En het kan erger. Soms wordt hun leven bedreigd. Ik berichtte daar al enige jaren geleden over. En gisteren meldde de LC dat het ook in Friesland gebeurt.
Op de pagina geestelijk leven van mijn krant stond een interview met de initiatiefneemster van opmerkelijke Arabisch-Nederlandstalige diensten, waarvan er zondag weer eentje in Leeuwarden is. Ze wilde nauwelijks op de kwestie van de bedreigingen ingaan, maar bevestigde dat die in centra zeer reëel is.

Als voorbeeld werd het centrum in Dokkum genoemd, omdat dat inmiddels gesloten is. Dat kon dus geen repercussies hebben voor betrokkenen. De kwestie van asielzoekers met een moslimachtergrond die zich vaak in alle stilte in een kerk laten dopen, vormt een mijnenveld. Het ligt uitermate gevoelig.
Ook leidinggevenden in de centra zijn niet blij met bekeringen, begreep ik, want dat veroorzaakt immers op z’n minst onrust. En, een andere kwestie, hoe weet je zeker of er echt sprake is van een bekering? Misschien wil iemand vooral zijn kans op uitzetting naar het islamitische thuisland mee verkleinen.

Als dat laatste het geval is, is dat niet slim. Ik hoorde dezer dagen ook van een paar dat om hun christelijke geloofsovertuiging Iran ontvluchtte. Hun asielaanvraag is nu net voor een tweede keer afgewezen. De kwestie van ex-moslims mag dan een mijnenveld zijn, met ons uitzettingsbeleid denderen wij als Nederland daar onbevreesd doorheen.

maandag 12 oktober 2009

Paus Johanna


Als het over het Vaticaan gaat, zijn veel mensen onmiddellijk geneigd allerlei complottheorieën te geloven. ‘Als de archieven van Rome zouden opengaan, zou het bewijs gevonden worden dat heel het christelijk geloof onzin is.’ En paus Johannes Paulus I, die in 1978 al na 33 dagen pontificaat stierf, werd natuurlijk vermoord.
De geslotenheid van het Vaticaan en zijn eerbiedwaardige geschiedenis prikkelen de verbeelding. Sinds het succes van ‘De Da Vinci Code’ van Dan Brown is een ongekend aantal titels in de categorie Spannend Boek verschenen rond religieuze malversaties. En het Vaticaan speelt in menig thriller geregeld een hoofd- dan wel bijrol.

En nu staat er weer een film op stapel die op deze trend inspeelt met dus een prachtig en dit keer eeuwenoud verhaal over het centrum van de macht van de Rooms-Katholieke Kerk. Halverwege december gaat in ons land ‘Pope Joan’ (‘Die Päpstin’) in première, over de legendarische vrouwelijke paus Johanna.
Het is natuurlijk een prachtverhaal: in de negende eeuw - maar het kan net zo goed de elfde eeuw zijn geweest - was er een vrouw die zich met succes voordeed als man. Ze maakte een kerkelijke carrière en belandde dus uiteindelijk op de pauselijke stoel. Ze raakte echter zwanger en beviel tijdens een processie waardoor de waarheid aan het licht kwam.

De film is, zeggen de makers, gebaseerd op ‘a true story’. Ja hoor, tuurlijk. Het verhaal over de vrouwelijke paus deed al aan het einde van de middeleeuwen de ronde, maar is toch echt slechts een verzinsel. Ook onder de middeleeuwers waren er die vonden dat de waarheid een mooi verhaal niet in de weg mag staan.

vrijdag 9 oktober 2009

Ikeatheorie


Ellen van Wolde houdt vandaag haar inaugurele rede als hoogleraar exegese van het Oude Testament aan de Radboud Universiteit. Haar boodschap was gisteren al uitgebreid in het nieuws. Aan het begin van Genesis, zo zegt Van Wolde, staat niet dat God de aarde en hemel schiep. Wel dat hij die twee scheidde.
Volgens haar zou het Hebreeuwse goddelijke werkwoord ‘bara’, dat traditioneel met ‘scheppen’ wordt vertaald, hier dus als ‘scheiden’ moeten worden gelezen. Onder theologen is met enige verbazing op de ophef gereageerd. Het was al lang bekend, klinkt het van diverse kanten, dat ‘bara’ ook die betekenis kan hebben.

Er was, voor God aan de slag ging, al water en daarin leefden al monsters. Hij schiep dus niet iets uit niets, aldus Van Wolde, die gelooft dat daarmee de in dit Darwinjaar herleefde discussie over de schepping van de wereld in zwaardere christelijke kring onzinnig is geworden. De bijbel zelf zegt het: God was niet de schepper.
Maar dat is wel een erg merkwaardige gevolgtrekking. Ook onder degenen die geloven dat God de wereld schiep, is al lang en breed nagedacht over de melding aan het begin van Genesis dat de aarde woest en ledig was. Waarom zou God niet ook aan de wieg hebben gestaan van de chaos die aan de orde vooraf ging?

Ter illustratie: gistermorgen vroeg bleef ik thuis, omdat er van Ikea een aantal grote en loodzware pakketten zou worden bezorgd. De pakketten zijn door mij wat chaotisch neergezet en ik ben snel naar de krant vertrokken. Zojuist thuisgekomen heb ik orde geschapen in de door mijzelf geschapen chaos.
Deze Ikeatheorie is wellicht wat simpel, maar zo kan God toch ook gewerkt hebben aan de hand van een heilige chaos? Er staat meer in de bijbel dan alleen Genesis. Zo zegt God in Job bijvoorbeeld: ,,Waar was jij toen ik de aarde grondvestte?’’ Het is wat hovaardig en beslist ook dwaas te menen dat deze inauguratie revolutionair is.

donderdag 8 oktober 2009

Relisurfen

Afnemende belangstelling voor geloof? Dat valt niet uit het internetgedrag van de Nederlanders op te maken. Althans, dat zegt het bedrijf OnlineResults, dat zich met virtuele marketing bezighoudt. Eén op de vijf mensen bezoekt geregeld sites met informatie over religie, geloof en levensbeschouwing.
De conclusie aan het begin lijkt niet helemaal gerechtvaardigd te worden door de uitkomst van het onderzoekje van OnlineResults. Dat één op de vijf Nederlanders relisurft, staat nog niet in verhouding met de laatste CBS-cijfers waaruit blijkt dat nog altijd ruim de helft van de volwassenen zich tot een kerk of levensbeschouwing rekent.

Maar toch, het is aardig dat ook commerciële internetdeskundigen opmerken dat religie het goed doet op het weg. Er wordt, als je OnlineResults mag geloven, door miljoenen geregeld gezocht naar informatie over religie. Dat blijkt een heel breed terrein. Het gaat niet alleen om godsdiensten, maar ook om bijvoorbeeld filosofie of hekserij.
Speciaal noemt het bedrijf Jehovah’s Getuigen. Dat is extra aardig, want juist door hen had ik hier de afgelopen weken een vertwintigvoudiging van het aantal bezoekers. Dat is te danken aan het feit dat iemand de bijdrage ‘Nieuwe aarde’, die ik in augustus hier schreef, op een virtuele ontmoetingsplek van Jehovah’s Getuigen heeft gelinkt.

Bij OnlineResults zijn ze wat verbaasd over het enthousiaste internetgedrag van bijvoorbeeld Jehovah’s Getuigen. ,,In de van oorsprong wat conservatieve wereld van de religie gaat men steeds meer met de laatste ontwikkelingen mee.’’ Zo geformuleerd zullen er overigens nogal wat behoudende gelovigen zijn die van zo’n constatering zullen schrikken: we glijden af!
Maar het valt mee. OnlineResults doelt op communities die rond kerk en geloof zijn gebouwd als Tangle.com of complete tv-zenders als ComeTogetherTv.nl. Een aardige constatering is ook dat de populairste relisurfplekken op het net zijn opgezet door individuele gelovigen. Kerken en andere officiële religieuze instanties kunnen daar nog een puntje aan zuigen.

woensdag 7 oktober 2009

Domineesdochter

K3 is weer compleet. De Amsterdamse Josje Huisman is sinds zaterdagavond het derde lid van de onder kinderen populaire groep. En in christelijke media en fora zingt het nu rond: de 23-jarige blondine die de komende tijd naast Karen en Kristel mag optreden (midden foto) is een domineesdochter.

Josje is de jongste dochter van Cees Huisman, predikant van de Protestantse Gemeente te Meppel. Het Nederlands Dagblad noteert onder meer: ,,Of het nieuwe K3-lid leeft in het van thuis meegekregen geloof, is niet na te gaan. Sterker nog: er is op internet zo onwaarschijnlijk weinig informatie over haar te vinden, dat gevreesd moet worden dat ook haar verleden zorgvuldig is gewist.’’

Of ze nog wel of niet geloofd en of het beleid is om dit achter de schermen te houden - het is wel opmerkelijk dat al weer een zingende ster aan het Nederlandse firmament een kerkelijke achtergrond heeft. De vier finalisten van Idols van vorig jaar hadden ook allemaal leren zingen in de kerk en het gospelkoor. En die waren, begreep ik, wel allemaal gelovig.

Het patroon lijkt me duidelijk, en de wijze les die daar uit te trekken valt, ook: wil je dat je kinderen later goede kans maken om in de schijnwerpers te komen, zonder dramatisch af te gaan voor een kritische jury en voor het oog van het hele Nederlandse volk, stuur ze dan naar de kerk.

dinsdag 6 oktober 2009

Levensfilm


Er was een reden waarom ik zo enthousiast afstapte op die evangeliserende mevrouw - zie mijn log van gisteren. Ik zag in een andere taal een brochure liggen die ik onmiddellijk herkende als het boekje dat ik als kind eens had gekregen in de befaamde Bijbelkiosk op de boulevard van Scheveningen.
Dat het ding nog bestond! De mevrouw bleek het werkje in allerlei talen te hebben en vond die ene Nederlandse, waarvan ze wist dat die er tussen moest zitten. En nu heb ik de brochure, die ik indertijd zou nauwgezet had bestudeerd, weer in mijn bezit: ‘Een brief voor jou.’ Het is een feest der herkenning om door de 64 pagina’s heen te bladeren.

Ook zonder het in te kijken, kon ik van alles uit de inhoud vertellen. Die ‘brief voor jou’ is natuurlijk de bijbel, en die kon je in ruim 70 uur doorlezen. Na even bladeren zag ik dat ik het goed had onthouden: ,,Wanneer men de Bijbel hardop voorleest, op de gewone manier van spreken, heeft men 70 uur en 40 minuten nodig.’’
Ik las ook weer die wonderlijke anekdotes over bijbels die werden ingemetseld, verkwanseld, gebakken, verscheurd en doorschoten: een soldaat had in de loopgraaf zijn zakbijbeltje in zijn borstzak gehad en die had een kogel opgevangen. Die bijbel, vertelde de soldaat, heeft mijn leven twee keer gered. Hij had er ook toegang tot het eeuwig leven door gekregen.

Er zijn echter twee bladzijdes die echt in mijn geheugen zitten gebrand. Het gaat om ‘De film van een leven’ waarin wordt verteld hoe mensen tijdens hun leven worden afgehouden om zich te bekeren. Ze zijn achtereenvolgens te jong, te zorgeloos, te zelfbewust, te gelukkig, te druk, te bezorgd, te oud en tenslotte is het volgens het plaatje ‘Te laat’.
Ik heb die aardige dame niet verteld hoe beklemmend ik die twee pagina’s vond en, nu ik ze weer voor me heb, nog vind. ,,Zal het voor jou ook eenmaal te laat zijn?’’ Zoveel jaren na die keer dat ik het boekje voor het eerst bestudeerde, weet ik hoe waar het is wat er bij staat: ,,Het leven is kort. Het gaat snel, als een film.’’

maandag 5 oktober 2009

Bruine kleur


Ze was blij verrast met de belangstelling. Iemand die enthousiast op háár afstapte, dat maakte ze zelden mee. De dame van de Britse evangelische Kos Christian Fellowhip was helemaal ingesteld op norse, afwerende reacties op haar eenvoudige evangelisatiepost in de haven van Kos-Stad. You make my day!
We hadden dan wel vakantie, maar ik kon het niet laten om dat unieke verschijnsel van dichtbij te bekijken. Vrijwel iedere Griek is per definitie en automatisch lid van de Grieks-Orthodoxe Kerk. En die kerk moet net als alle andere oosters-orthodoxe kerken niets hebben van proselitisme, moeilijk woord voor ‘zieltjeswinnerij’.

In augustus had ik een jonge zendeling van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen (beter bekend als de kerk van de mormonen) geïnterviewd. De Leeuwarder Ezra Steinvoorte was net terug van een kleine twee jaar zending in Griekenland. Zendelingen, vertelde hij, worden door Grieken vaak nageschreeuwd en uitgescholden.
,,Als je Griek bent, ben je orthodox. Ben je niet orthodox, dan ben je geen Griek’’, aldus Steinvoorte. Niet alleen mormonen ploegen op Griekse rotsen, dat geldt ook voor zo’n evangelische gemeente als die Fellowship of voor rooms-katholieken. Die laatste hebben een piepklein kerkje in Kos-Stad, dat we vanzelfsprekend hebben bezocht.

De colporterende mevrouw gaf me een heel aardige folder, helemaal in de stijl van de strooibiljetten die bij de vele rondvaartboten in de haven werden uitgedeeld. Daarin wordt blijvende ontspanning en zekerheid beloofd. Het vervallen, ooit door ridders gebouwde fort bij de haven wordt ter illustratie genoemd van de beperktheid van menselijke zekerheden.
De folder eindigt met: ,,Bedenk hoe geweldig het zou zijn wanneer u niet alleen met een spectaculaire bruine kleur en wat souvenirs zou thuiskomen, maar ook met vrede met God!’’ Inderdaad, dat is wat. Want mijn kleur is ruim een week na thuiskomst allang niet meer zo spectaculair en vandaag is de vakantievrede wreed beëindigd.